Σε μια πρόσφατη συζήτηση με έναν νέο από το Εκουαδόρ, φοιτητή ιατρικής, τον Pedro Abril, η κουβέντα πήρε ενδιαφέρουσα τροπή καθώς αναλύθηκε μια ιδέα με σημαντικές κοινωνικές και οικολογικές προεκτάσεις: οι βρώσιμοι κοινωνικοί κήποι. Ο συγκεκριμένος νέος συμμετέχει σε ένα πρόγραμμα που μεταμορφώνει εγκαταλελειμμένους χώρους, εντός δημοσίων κτηρίων όπως πανεπιστήμια, σε κοινοτικούς κήπους με εκπαιδευτικό, θεραπευτικό και παραγωγικό χαρακτήρα.

Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία, "Jovenes Ecosystemas" ("Νεαρά Οικοσυστήματα"), αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ιστοσελίδα της ότι είναι "ένας οργανισμός που βασίζεται σε νέους εθελοντές και επικεντρώνεται στην πρόληψη και προαγωγή της περιβαλλοντικής και ανθρώπινης υγείας σε κοινότητες της Λατινικής Αμερικής". Όπως μας ανέφερε ο Pedro, ήταν ένα φιλόδοξο εγχείρημα, που παρά τις αντίξοες συνθήκες με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπο, κατάφερε να φέρει αποτελέσματα.

Στους κήπους αυτούς καλλιεργούνται φυτά με διατροφική αξία, αλλά και είδη με φαρμακοϊατρικές ιδιότητες, όπως βότανα, αρωματικά φυτά και παραδοσιακά θεραπευτικά είδη. Έτσι, το όφελος είναι διπλό: πρακτικό, με την παραγωγή τροφής και πρώτων υλών, και ψυχοσωματικό, μέσω της σύνδεσης με την υγεία, την πρόληψη και τη φροντίδα του σώματος και του νου. Η καλλιέργεια, σε αυτή την περίπτωση, γίνεται ένα μέσο επαφής με τον εαυτό και τη φύση, λειτουργώντας ως κρίσιμος συνδετικός κρίκος.

Οι χώροι που έχουν αναλάβει, δεν λειτουργούν μόνο ως καλλιεργήσιμες εκτάσεις για φυτά, αλλά και ως ανοιχτά εργαστήρια μάθησης και συμβίωσης. Μέσα από τη φροντίδα του κήπου αναπτύσσονται δεξιότητες, ενισχύεται η κοινωνικοποίηση και διευρύνονται οι προσωπικοί ορίζοντες. Τα άτομα που συμμετέχουν, μαθαίνουν μέσα από την πράξη, συνεργάζονται, ενώ συγχρόνως καλλιεργούν την αίσθηση της συλλογικής ευθύνης, της κοινότητας και της αυτοοργάνωσης.

Αναπόσπαστο στοιχείο είναι πως η συλλογικότητα βρίσκεται στο επίκεντρο. Η εμπειρική μάθηση, το μοίρασμα γνώσεων και η διαγενεακή συνεργασία, η ενέργεια των νέων συνδυασμένη με την εμπειρία των μεγαλύτερων, δημιουργούν ζωντανές κοινότητες, όχι απλώς κήπους. Αυτοί οι χώροι λειτουργούν ως ασφαλή καταφύγια κοινωνικοποίησης, ενδυνάμωσης και ψυχολογικής ανάτασης, προσφέροντας μια ουσιαστική ανάσα σε έναν κόσμο γεμάτο πίεση, δυσκολίες και απομόνωση.

Αναλογιζόμενοι, από την πλευρά μας, ανάλογα εγχειρήματα στην Ελλάδα, έχουν υπάρξει πρωτοβουλίες για τη δημιουργία δημοτικών λαχανόκηπων σε ορισμένες πόλεις, αλλά παραμένουν εξαιρετικά περιορισμένες, συχνά αποσπασματικές και χωρίς σημαντική συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών. Βέβαια, όσοι συμμετέχουν αναφέρουν πολλαπλά οφέλη, επιβεβαιώνοντας τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω. Την ίδια στιγμή, οι ανάγκες για τέτοιες δράσεις πληθαίνουν: έλλειψη πράσινων δημόσιων χώρων, κοινωνική αποξένωση, αδρανείς αστικές εκτάσεις, ακόμα και επισιτιστική ανασφάλεια. Οι βρώσιμοι κοινωνικοί κήποι μπορούν να αποτελέσουν ένα κομμάτι της απάντησης σε αυτές τις προκλήσεις, λειτουργώντας ως ζωντανοί κόμβοι συμμετοχής, εκπαίδευσης και οικολογικής ευαισθητοποίησης.

Η ενίσχυση της χρήσιμης, συμμετοχικής και δημιουργικής αναδιαμόρφωσης του δημόσιου χώρου είναι ένα από τα μεγαλύτερα οφέλη τέτοιων πρωτοβουλιών. Το περιβάλλον παύει να είναι απλώς "σκηνικό" και γίνεται ζωντανό οικοσύστημα φροντίδας, συνύπαρξης και δημιουργίας. Μέσα από ένα φυτό, ένα παρτέρι, ένα κοινό σκαλιστήρι, αναγεννάται η αίσθηση του «μαζί», κάτι τόσο απαραίτητο για τα χαώδη τσιμεντένια αστικά κέντρα.

Η ιδέα που φύτρωσε σε μια πανεπιστημιακή αυλή του Εκουαδόρ μπορεί να καρποφορήσει και σε γωνιές της Ελλάδας. Το μόνο που χρειάζεται είναι να μεταφέρουμε τον σπόρο. Και ίσως η ανάγκη να καλλιεργηθεί αυτός ο σπόρος, στο Μεσογειακό μας κλίμα, να είναι πιο επιτακτική από ποτέ.

‍